Беларусізм
Беларусізм — словы і фразеалагізмы, а таксама сінтаксічныя і граматычныя канструкцыі беларускай мовы, якія выкарыстоўваюцца ў іншай мове (літаратурнай або размоўнай).
У рускай мове[правіць | правіць зыходнік]
У рускай мове да беларусізмаў адносяцца[1]:
- словы беларускай мовы, якія не маюць цалкам супадальных па форме і змесце адпаведнікаў у рускай мове;
- словы беларускай мовы, якія маюць адпаведныя па форме і змесце словы на рускай мове; словы рускай мовы маюць іншую стылістычную афарбоўку альбо належаць да абласной лексікі;
- словы беларускай мовы, якія маюць адпаведнасці па форме ў рускай мове пры несупадзенні аб'ёму значэнняў.
Сінтаксічныя[правіць | правіць зыходнік]
- «Смеяться с (кого-л.)» замест «смеяться над (кем-л.)».
- «Богатый на урожай» замест «богатый урожаем».
Лексічныя[правіць | правіць зыходнік]
- «Незалежность» (саркастычна, з адмоўнай афарбоўкай) замест «независимость» (пра Беларусь).
- «Мова» замест «белоруский язык».
- «Свядомый» (саркастычна, з палітычнай канатацыяй) замест «сознательный» (пра беларускіх патрыётаў).
У літоўскай мове[правіць | правіць зыходнік]
У літоўскую мову патрапіла каля 1000 беларускіх словаў. Пачатковае беларускае г у літоўскай мове адпадае або замяняецца гукам g[2]. Найбольш характэрнымі словамі, перанятымі з беларускай, з'яўляюцца: anykas — унук, baravikas — баравік, blinas — блін, botggas — батог, cesnykas — часнок, часнок, duda — дуда, grybas — грыб, gutaryti — гутарыці, kisilius — кісель, krupos — крупы, miestas — места (горад), norggas — нарог, slyvа — сліва, visniа — вішня, telyjа — цялё, цяля[3].
Некаторыя лацінскія і нямецкія словы патрапілі ў літоўскую праз беларускую. Напрыклад: kvarmas — хворма (форма), kvartugas — хвартух (фартух)[2].
Беларускі ўплыў пашырыўся і на фанетыку літоўскай мовы. Нярэдка сустракаецца дзеканне, дзе д, т перад е, і замененыя беларускім спосабам гукамі дзь, ць: Dzievas (Бог) замест Dėvas, žalcis (змяя) замест žaltis, kaść (рыць) замест kasti[2].
Зноскі
- ↑ Беларускія моўныя элементы ў перакладах аднолькавых мастацкіх тэкстаў (руск.)
- ↑ а б в Ян Станкевіч. Беларушчына ў чужых мовах // Язык і языкаведа / рэд. Валерый Булгакаў. — другое выданне. — Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2007. — С. 311. — 1214 с. — ISBN 978-80-86961-23-1.
- ↑ Наша Слова № 32, 975 . pawet.net (6 жніўня 2014).