Тандракійцы

Тандракі́йцы, тандракіты (арм.: Թոնդրակյաններ) — хрысціянска-гнастычная секта, якая паўстала ў Арменіі ў сярэдзіне IX стагоддзя, якая адмаўляла неўміручасць душы і шмат у чым насіла антыфеадальны характар.

Гісторыя

Рэлігійны рух тандракійцаў паўстаў у 830-я гады паўночней возера Ван, у раёне горы Тондрак (тур. Тэндзюрэк) (ад чаго і атрымала свая назва), у Заходняй Арменіі. На сваім пачатковым этапе ідэалогія руху насіла рэзкі антыцаркоўны характар. Члены секты жылі невялікімі камунамі, пераймаючы гэта ў першых хрысціян, якія пераследваліся ў Рымскай імперыі у I—III стагоддзях. Заснавальнік руху Смбат Зарэхаванцы вучыў «скасаваць усіх святароў». Лічачы сябе праўдзіва веруючымі хрысціянамі, тандракійцы аспрэчвалі як бахвальства глыбокую пашану крыжу, наведванне літургіі, а таксама сам інстытут царквы і святарства. Члены секты патрабавалі таксама павагі праў сялянства і раўнапраўя мужчын і жанчын.

У 872 годзе Візантыяй быў разгромлена заходне-армянскі рух паўлікян, і многія з іх беглі ва Усходнюю Арменію, заўважна паўплываўшы на гледжанні тандракійцаў. Рух ахапіў не толькі вобласці Заходняй Арменіі — Тарон, Мананалі і Харк, але таксама пашырылася ў X стагоддзі на тэрыторыі Усходняй Арменіі — Шырак, Сюнік, Айрарат і нават на Месапатамію.

Тандракійскі рух паступова пайшоў на спад у другой палове XI стагоддзі пасля таго, як пала Анійскае царства Багратыдаў. Да гэтага часу ўплыў гэтага рэлігійнага кірунку пашырыўся не толькі ў сялянскім асяроддзі, але і сярод гараджан, часткі дваранства і духавенства. У XI жа стагоддзі секта распалася на 3 часткі. Пры гэтым, на тэрыторыі ўсходняй Арменіі сляды паўлікіян прасочваюцца да сярэдзіны XIX стагоддзя. Брытанскі даследчык Канібер (Frederick Cornwallis Conybeare) зафіксаваў дыскусіі паміж паўлікіянамі і армяна-грыгарыянскім біскупам у 1837 годзе.

Гісторыя руху тандракійцаў захавалася дзякуючы падрабязнаму яе апісанню армянскім гісторыкам Арыстакесам Ластыверцы. Духоўным працягам паўлікіян і тандракійцаў з’яўляюцца катары, альбігойцы, багамілы і іншыя ўплывовыя ерэтычныя рухі эпохі Сярэднявечча.

У 1967 годзе кампазітар Грыгор Ахінян напісаў на вершы Ваагна Даўцяна араторыю «Тандракійцы».

Гл. таксама

• Арэвардзі, рэлігійны рух

Літаратура

• Тандракі́йцы, тандракіты // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 418. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Тондраки́йцы, тондракиты // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 71—72. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Иоаннисян А. Г. Движение тондракитов в Армении // «Вопросы истории», 1954, № 10
• Погосян С. П. Закрепощение крестьян и крестьянские движения в Армении в IX—XIII веках — Ереван, 1956.