Пётр Міронавіч Машэраў

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Пётр Міронавіч Машэраў
Сцяг Кандыдат у члены Палітбюро ЦК КПСС
1966 — 1980
Сцяг14-ы Першы сакратар ЦК КП Беларусі
30 сакавіка 1965 — 4 кастрычніка 1980
Папярэднік Кірыл Трафімавіч Мазураў
Пераемнік Ціхан Якаўлевіч Кісялёў
Нараджэнне 26 лютага 1918(1918-02-26)[1]
Смерць 4 кастрычніка 1980(1980-10-04)[2] (62 гады)
Месца пахавання
Імя пры нараджэнні Пётр Машэра
Жонка Паліна Андрэеўна Машэрава
Дзеці Наталля Пятроўна Машэрава і Алена Пятроўна Машэрава[d]
Партыя
Адукацыя
Дзейнасць палітык
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера палітыка[3]
Бітвы
Узнагароды
Герой Савецкага Саюза Герой Сацыялістычнай Працы медаль «Залатая Зорка» медаль «Серп і Молат»
ордэн Леніна ордэн Леніна ордэн Леніна ордэн Леніна ордэн Леніна ордэн Леніна ордэн Леніна медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» медаль «Партызану Айчыннай вайны» медаль «Партызану Айчыннай вайны» I ступені медаль «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» юбілейны медаль «Дваццаць гадоў Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» юбілейны медаль «Трыццаць гадоў Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» медаль «За асваенне цалінных зямель» юбілейны медаль «50 гадоў Узброеных Сіл СССР» юбілейны медаль «60 гадоў Узброеных Сіл СССР» юбілейны медаль «50 гадоў савецкай міліцыі» ордэн «Георгі Дзімітроў»
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Пётр Міро́навіч Машэ́раў, сапраўднае прозвішча Машэра[4] (13 (26) лютага 1918, в. Шыркі, Сенненскі раён — 4 кастрычніка 1980) — беларускі партыйны і савецкі дзеяч, адзін з арганізатараў і кіраўнікоў савецкага падполля і партызанскага руху часоў Вялікай Айчыннай вайны ў Беларусі. 1-ы сакратар ЦК Камуністычнай партыі Беларусі (1965—1980).

Дзяцінства[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся 13 (26) лютага 1918 года ў вёсцы Шыркі ў сялянскай сям’і.

Скончыў Віцебскі педагагічны інстытут імя С. М. Кірава (1939). З 15 жніўня 1939 да 22 чэрвеня 1941 года працаваў настаўнікам фізікі і матэматыкі сярэдняй школы ў Расонах Віцебскай вобласці.

У партызанах[правіць | правіць зыходнік]

У пачатку Вялікай Айчыннай вайны Машэраў стварыў і ўзначаліў падпольную камсамольскую арганізацыю ў Расонскім раёне. З красавіка 1942 года — камандзір партызанскага атрада імя Н. А. Шчорса, з сакавіка 1943 — камісар партызанскай брыгады імя К. К. Ракасоўскага, адначасова, з лістапада 1943 — першы сакратар Вілейскага падпольнага абкама ЛКСМБ. Непасрэдны ўдзельнічаў у распрацоўцы і кіраванні баявымі аперацыямі партызан на камунікацыях, супраць органаў кіравання і забеспячэння нямецкіх войск у Віцебскай вобласці БССР, Калінінскай вобласці РСФСР і ў Латвійскай ССР. Двойчы паранены.

Партыйны і савецкі дзеяч[правіць | правіць зыходнік]

У 1944—1946 гадах — 1-ы сакратар Маладзечанскага абкама ЛКСМБ, з 1946 — сакратар ЦК ЛКСМБ, у 1947—1954 — 1-ы сакратар ЦК ЛКСМБ, у 1954—1955 — 2-і сакратар Мінскага абкама КПБ, у 1955—1959 — 1-ы сакратар Брэсцкага абкама КПБ, з 1959 — сакратар, 2-і сакратар ЦК КПБ. З 1961 года кандыдат у члены ЦК КПСС, з 1964 — член ЦК КПСС.

Пасля адстаўкі Мікіты Хрушчова ў 1964 годзе як кіраўніка СССР, таксама адбыліся кадравыя змены ў саюзных рэспубліках. У сакавіку 1965 года 1-га сакратара ЦК КПБ Кірылу Мазурава замяніў Пётр Машэраў і быў на гэтай пасадзе да 1980 года.

Кандыдат у члены Палітбюро ЦК КПСС з 1966. Дэпутат ВС СССР 3-5-га і 7-8-га скліканняў, з 1966 года — член Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР. Дэпутат ВС БССР 2-3-га і 5-9-га скліканняў. Ніхто ні да, ні пасля Машэрава так працягла не ўзначальваў камуністычную партыйную арганізацыю ў Беларусі — 15,5 года. У перыяд яго дзейнасці Беларусь дасягнула значных поспехаў у стварэнні індустрыяльнага патэнцыялу, стала адной з высокаразвітых рэспублік былога СССР[5].

Ва ўмовах савецкай сістэмы праявіўся як аператыўны адміністратар. Пад яго кіраўніцтвам Беларусь заняла перадавое месца ў СССР як па развіцці гаспадаркі, так і па ўзроўні жыцця насельніцтва. Машэраў намагаўся нават рэфармаваць савецкую сістэму на тэрыторыі БССР, у ідэалагічных і прававых межах савецкага ладу. Клапаціўся, каб дэпутатамі мясцовых Саветаў былі адукаваныя і аператыўныя людзі. У мясцовых Саветах ствараў камісіі, якія мусілі распрацоўваць планы развіцця сваёй адміністрацыйнай адзінкі. Новаўвядзеннем была магчымасць уключэння ў склад камісій як спецыялістаў асоб, якія не былі дэпутатамі. Тэарэтычна ўзніклі ўмовы для прэзентацыі поглядаў асоб, якія фармальна не залежалі ад партыйнага апарату. Аднак улада цалкам заставалася ў руках сакратароў партыі, якія мелі права даваць дэпутатам загады і патрабаваць справаздач дзейнасці.

У 1964 годзе Вярхоўны Савет СССР ухваліў закон «Аб пенсіях і дапамозе членам калгасаў». Тады ўпершыню калгаснікі атрымалі пенсіённае забеспячэнне. У БССР у 1966 годзе пенсія складала толькі 12 рублёў на месяц. Сярэдні заробак калгасніка тым часам складала 38 рублёў, а ніжэйшы па-за сельскагаспадарчым сектарам — 60 рублёў і цалкам вызвалены ад падаткаў. Пры Пятры Машэраве заробкі калгаснікаў значна паправіліся, у 1968 годзе мінімальны заробак калгаснікаў зраўняўся з гарадскім, а ў канцы 1970-х гадоў сярэдні заробак у сельскай гаспадарцы БССР склаў 157 рублёў і быў адным з самых высокіх у СССР.

Дынамічны рост нацыянальнага даходу БССР, які трывала працягваўся з 1950-х гадоў, у канцы 1970-х гадоў значна запаволіўся. У ходзе выканання 9-й пяцігодкі (1971—1975) сярэднія гадавыя тэмпы росту дасягнулі 8,3 %, а ў 10-й пяцігодцы (1976—1980) — 5,1 %. Хаця намінальныя заробкі за гэты перыяд значна павялічыліся, рэальна яны ўпалі. Сярэднія тэмпы росту даходаў ва ўсёй дэкадзе 1970-х гадоў былі ўдвая меншыя за 1960-я. Апроч таго адмоўныя з’явы ў гаспадарцы ўказвалі на працяг падзення. Пры тым у грамадскай свядомасці эпоха Машэрава ўспрымалася як перыяд спакою і адноснага дабрабыту[6].

Пісьменнік Іван Шамякін падкрэсліваў, у БССР пад кіраўніцтвам Машэрава русіфікацыя не спынялася і заахвочвалася. Былы настаўнік Пётр Машэраў добра ведаў родную яму беларускую мову (выдатна чытаў на памяць паэму «Сказ пра Лысую гару»), але ніводнага разу — ні на адным пленуме, нарадзе, з’ездзе, сесіі, урачыстым пасяджэнні — не выступіў па-беларуску. Пётр Машэраў быццам дэманстраваў сваю рускасць і даваў гэтым прыклад усёй савецкай і партыйнай наменклатуры БССР.[7]

Гібель[правіць | правіць зыходнік]

Загінуў 4 кастрычніка 1980 года ў аўтамабільнай катастрофе на трасе Брэст — Масква, каля павароту на Смалявіцкую птушкафабрыку. Аўтамабіль «Чайка», у якім ехаў Пётр Машэраў, урэзаўся ў грузавік з бульбай[8]. Распаўсюджаны чуткі, што гібель была наўмысным забойствам[7].

Пахаваны 8 кастрычніка 1980 года ў Мінску на Усходніх могілках (участак № 18). Паводле Івана Шамякіна, пахаванне вылілася ў маніфестацыю народнай любові да Пятра Машэрава[7].

Узнагароды[правіць | правіць зыходнік]

  • Герой Савецкага Саюза (15 жніўня 1944) «за гераізм і адвагу, праяўленыя ў барацьбе супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў» з уручэннем ордэна Леніна і медалі «Залатая Зорка» (№ 4376).
  • Герой Сацыялістычнай Працы (10 лютага 1978) «за вялікія заслугі перад Камуністычнай партыяй і Савецкай дзяржавай і ў сувязі з 60-годдзем са дня нараджэння» з уручэннем ордэна Леніна і залатога медаля «Серп і Молат».
  • 7 ордэнаў Леніна
  • медалі

Ушанаванне памяці[правіць | правіць зыходнік]

Помнік Машэраву ў Віцебску.

Ацэнкі[правіць | правіць зыходнік]

" Рэдка хто з кіруючых царкоў выклікаў большую нянавісць і агіду ў нармальных беларусаў, чым Машэраў. Цяпер — хіба што толькі Лукашэнка. Невыпадкова, што непрыяцелі Беларусі стараліся зрабіць культ з гэтага прыхільніка Масквы і невылечнага русіфікатара[9].
 "

Зноскі

  1. ↑ Library of Congress Authorities — Library of Congress. Праверана 9 жніўня 2021.
  2. ↑ Pjotr M. Mascherow // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ а б Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
  4. ↑ Дубавец, Сяргей. Караткевіч і ўлада . Радыё Свабода (11 снежня 2007). Праверана 18 мая 2024.
  5. ↑ Смірноў Ю. П. Машэраў // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — 544 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10).
  6. ↑ Мірановіч Я. Найноўшая гісторыя Беларусі / Навуковы рэдактар Алесь Краўцэвіч. — СПб. Неўскі прасцяг, 2003. — 243 с.: іл. ISBN 5-94716-032-3
  7. ↑ а б в Стагоддзе Івана Шамякіна. «Нацыянальныя карані падрэзаны, крона аслаблена» | naviny.by. web.archive.org (16 чэрвеня 2021). Праверана 18 мая 2024.
  8. ↑ Гибель Машерова: заговор или роковое стечение обстоятельств?
  9. ↑ КУРАПАТЫ. ДЗЕСЯЦЬ ГАДОЎ ПАСЬЛЯ - Зянон Пазьняк — Старшыня Кансэрватыўна-Хрысьціянскай Партыі — БНФ. pazniak.info. Праверана 25 кастрычніка 2023.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Партийное подполье в Белоруссии, 1941—1944. — Мн., 1984.
  • Антонович, С. В. Петр Машеров: жизнь, судьба, память… : документальная повесть / С. В. Антонович. — Мн., 1998—351 с.
  • Буракова Т. Гонар і слава нашай зямлі / Т. Буракова // Голас Сенненшчыны. — 2008. — 22 студз. — С. 2.
  • Величко В. Товарищ первый секретарь / В. Величко // Рэспубліка. — 2008. — 12 лют. — С. 4.
  • Гарэлікава М. Доўгія вёрсты вайны Пятра Машэрава / М. Гарэлікава // Звязда. — 2008. — 13 лют. — С. 2.
  • Гілеп У. Ён быў сваім… / У. Гілеп // Краязнаўчая газета. — 2008. — № 7 (люты). — С. 1, 6.
  • Голомако А. Машеров: светлая правда и чёрные мифы / А. Голомако // Белорусская нива. — 2008. — 12 февр. — С. 3.
  • Егорычев В. Вся жизнь — служение народу : (к 90-летию со дня рождения П. М. Машерова) / В. Егорычев // Нёман. — 2008. — № 2. — С. 183—187.
  • Іофэ Э. Хто кіраваў Беларуссю // «Обозреватель» № ?, 2007.
  • Машэраў Пётр Міроонавіч // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Сенненскага раёна / уклад. С. В. Шайко; мастак Э. Э. Жакевіч. — Мн., 2003. — С. 543—545.
  • Навіцкі У. І. Жыццё, аддадзенае Беларусі / У. І. Навіцкі // Беларускі гістарычны часопіс. — 2008. — № 2. — С. 40-48.
  • Не говори с тоской, их нет… / сост. М. П. Кузьмич [и др.]. — Витебск, 2003. — 232 с.
  • Пронько О. М. Семья Машеровых : биографическая повесть / О. М. Пронько. — Гродно, 2000. — 292 с.
  • Русецкий А. В. Верность педагогическому призванию : к 90 летию со дня рождения П. М. Машерова / А. В. Русецкий, А. П. Орлова // Веснік Віцебскага дзяржаўнага універсітэта. — 2008. — № 2. — С. 3-9.
  • Скурко А. Легенда пра святога Пятра Міронавіча // Наша гісторыя, № 5, 2018. — С. 4-12. — ISBN 2617—2305
  • Якутов В. Д. Петр Машеров : художественно-документальная повесть / В. Д. Якутов. — Мн., 1992. — 270 с.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

q: Пётр Міронавіч Машэраў у Вікіцытатніку
commons: Пётр Міронавіч Машэраў на Вікісховішчы
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Пётр_Міронавіч_Машэраў&oldid=4741875"